ضرورت تکمیل زنجیره ارزش صنعت پالایشگاهی و پتروشیمی

ضرورت تکمیل زنجیره ارزش صنعت پالایشگاهی و پتروشیمی

محسن حائری نژاد
مدیر عامل شرکت توسعه فناوری های انرژی آرمان پاسارگاد

مقدمه:
توسعه صنعت پتروپالایشگاهی ازجمله برنامه های کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه دنیاست. کشورهای توسعه یافته با ایجاد پارک‌های شیمیایی و صنایع پتروپالایشگاهی و ارائه اعتبارات و تسهیلات مناسب و ویژه به این صنایع، زمینه رشد چشم گیر صنایع پتروپالایشی خود را ایجاد کرده اند. این کشورها با توسعه صنایع تبدیلی نفت خام به فرآورده‌های سودده، سعی بر نقش آفرینی در آینده بازار انرژی دنیا را دارند. ایران نیز یکی از منابع مهم انرژی در دنیا بشمار می رود، وجود میدان‌های عظیم نفت و گاز ایران را به یکی از کشورهای ژئوپلتیک در منطقه تبدیل کرده است.

ایران به عنوان یک کشور رو به رشد دارای منابع غنی و بزرگ نفت و گاز است و با این پتانسیل بالقوه انرژی، به دلیل همجواری با منابع انرژی دریای خزر و خلیج فارس و نیز دسترسی به آبراهه‌های بین المللی، برای مبادله انرژی از جایگاه بسیار ویژه ای در جهان برخوردار است.بررسی روند تولید محصولات عمده صنعت پتروشیمی در سال‌های آتی، بازارهای داخلی و جهانی محصولات مذکور و آنالیز نیاز صنایع پایین دستی نشان می‌دهد که در سال‌های پیش رو تکمیل زنجیره ارزش محصولات پایه پتروشیمی از الزامات توسعه صنعت پتروشیمی خواهد بود. با توجه به “سند استراتژی توسعه صنعت پتروشیمی بر پایه توسعه زنجیره ارزش”طرح‌های پیشران توسعه صنعت پتروشیمی در ۶ زنجیره متانول، پروپیلن، اتیلن، بنزن و بوتیلن و اوره شناسایی و تعریف شده‌اند که اجرای آنها ارزش افزوده‌ای بالاتری برای صنعت نفت ایران به همراه دارد. تکمیل زنجیره ارزش ( Value Chain ) در تعریف عامیانه، مجموع عملیاتی است که در یک صنعت به شکل زنجیرگونه انجام می‌شود تا به خلق  ارزش منجر شود و در تعریفی واضح تر، زنجیره ای است که همه فعالیت‌های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد، از مرحله تهیه ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را در بر می‌گیرد. با این تعریف می‌توان دریافت که تکمیل زنجیره ارزش در پتروشیمی، به معنای تولید محصولات میانی و پایین دست پتروشیمی و تامین خوراک صنایع پتروشیمی است. یکی از الزامات توسعه صنعت نفت کشور دستیابی به تکنولوژی‌ها و فناوری نوین است. نگاه فناورانه و تکنولوژی محور، مهم ترین عامل برای کاهش هزینه ها و افزایش قدرت رقابت پذیری در صنایع نفت و گاز است. صنعت پتروشیمی، نقش پر اهمیتی در ایجاد ارزش افزوده منابع نفتی کشور (به عنوان یک ثروت دارایی) دارد. توسعه چشمگیر صنایع پتروشیمی در سال‌های اخیر و رشد فزایند های که با راه اندازی پروژه‌های جدید پتروشیمی به لحاظ حجم و تنوع محصولات این صنایع حاصل می‌شود بستر مناسبی را برای توسعه صنایع پایین دستی به عنوان مصرف کنندگان محصولات پتروشیمی فراهم می‌کند. توسعه فعالیت حوزه پایین‌دستی و مرتبط با نفت و گاز و پتروشیمی و تعامل و ارتباط بهتر صنایع بالا دستی و پایین دستی پتروشیمی ضمن ایجاد ارزش افزوده بالاتر ، زمینه بهتری را برای رقابت تولیدات داخلی در بازارهای جهانی فراهم خواهد کرد. یکی از موارد مهم جهت ایجاد ارزش افزوده در صنعت پایین دستی دسترسی به تکنولوژی های جدید و لایسنس جهت تکمیل حلقه زنجیره ارزش است. در راستای تکمیل زنجیره ارزش واحد های پالایشگاهی و پتروشیمی، پتروپالایشگاه‌ها چون دارای بخش‌های مختلفی از تکنولوژی پالایشگاه و پتروشیمی‌ها هستند و محصولات متنوعی را می توانند تولید کنند این امکان را در دارند که ارزش افزوده بیشتری برای صنعت نفت ایجاد نمایند. به جرأت می‌توان گفت در فرآیند توسعه و چشم انداز صنعت نفت کشور، تکنولوژی ( High technology) ، یکی از کلیدهای مهم توسعه صنعت نفت است. دستیابی به تکنولوژی‌های جدید و تثبیت آنها به عنوان تاثیرگذارترین عامل در تولید، نیازمند انجام تحقیقات متناسب وهدفمند است،بدین منظور نقش و جایگاه شرکت‌های دانش‌محور و فناورمحور در صنعت نفت امری بدیهی و انکار ناپذیر است. یکی از فناوری‌های مهم در جهت توسعه صنابع تکمیلی، داشتن دانش فنی در پالایشگاه‌های نفت و گاز، پتروشیمی، صنایع شیمیایی و میعانات گازی است. دست یابی به لایسنس License و دانش فنی مورد نیاز این پروژه‌ها برای صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی ایران بسیار حائز اهمیت می‌باشد. در همین راستا شرکت گسترش انرژی پاسارگاد بعنوان اولین مجموعه هلدینگ نفتی دارای دانش فنی و لایسنس حوزه پالایشگاهی و پتروشیمی جهت تکمیل زنجیره ارزش در قالب شرکت توسعه فناوری‌های انرژی آرمان پاسارگاد است.

نتیجه گیری:
در پایان می توان گفت پس از گذشت یک سده هنوز هم نفت، نقش اصلی در اقتصاد ایران را دارد. صنعت نفت و گاز به عنوان موتور محرک توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشورمان، اهمیت و اولویت مضاعف دارد امید است مسیر فعالیتهای توسعه ای صنعت نفت سرعت بیشتری یافته و تبدیل ثروت به ارزش افزوده برای کشورمان همزمان با ارتقاء قدرت چانه زنی در معاملات بین المللی باشد.